کودکان خیابانی افغان؛ از تحقیر در خیابان تا کسب مقام جهانی

شستن خودروها یکی از کارهای کودکان خیابانی کابل است

اگر به شهر کابل سفر کنید، شاید با شمار زیادی از کودکان خیابانی مواجه شوید که اصرار دارند تا کفش‌های شما را واکس بزنند، به شما ساجق/آدامس بفروشند، با دود اسفند شما را بدرقه کنند و ده‌ها کار دیگر از این قبیل.

در افغانستان هنوز آمار دقیقی از تعداد کودکان خیابانی وجود ندارد، ولی مسئولان شمار آنها را در سراسر افغانستان حدود ۱.۶ میلیون برآورد می‌کنند که از این تعداد حدود ۶۰ الی ۷۰ هزار کودک خیابانی در کابل، پایتخت افغانستان زندگی می‌کنند.
خیلی‌ها در کابل و سایر شهرهای این کشور روی خوش به این کودکان نشان نمی‌دهند و برخورد مردم به گفته مسئولان با آنان تحقیرآمیز است.
خانم ثریا صبحرنگ، مسئول بخش کودکان کمیسیون حقوق بشر افغانستان می‌گوید: "این کودکان تحقیر می‌شوند، کتک می‌خورند، مورد اهانت قرار می‌گیرند و در کل کرامت انسانی آنها از سوی جامعه در نظر گرفته نمی‌شود و هیچ محبتی از طرف کسانی که دست طلب به سوی آنها دراز می‌کنند، نمی‌بیند."

'می‌خواهم معلم شوم'

شبانه دختری است که در خیابان‌های شهر کابل پلاستیک می‌فروشد، او می‌گوید:" از مردم می‌خواهم که به ما کمک کنند تا بتوانیم به آروزهای خود برسیم."
او که از صبح تا ظهر درس می‌خواند و بعد از ظهر در سطح شهر پلاستیک فروشی می‌کند، می‌گوید دوست دارد در آینده معلم شود و همانند استادانش در مرکز آشیانه به کودکان خیابانی درس بدهد.
محمد یوسف، رئیس مرکز آشیانه که از حدود ده سال پیش در زمینه آموزش و حمایت از کودکان خیابانی در کابل فعال است نیز، از این که توجه لازم از سوی جامعه و دولت به کودکان خیابانی افغانستان نمی‌شود، شکایت می‌کند. به گفته او اگر یک کودک خیابانی با یک کودک عادی در سطح شهر درگیر شود، مردم بدون اینکه تحقیق کنند، کودک خیابانی را مقصر می‌دانند، حتی اگر او مقصر هم نباشد.
او ابراز نگرانی می‌کند که نتایج این روند می‌تواند در آینده خطرناک باشد و اگر جامعه از این کودکان حمایت نکند، کودکان خیابانی به افرادی عقده‌مند تبدیل خواهند شد و می‌توانند قانون‌شکن و قانون‌گریز بار بیایند.

شبانه می‌خواهد که معلم شود و به سایر کودکان خیابانی در آینده درس بدهد

براساس تعریفی که صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل ارائه کرده، کودکان زیر ۱۸ سال که عمده وقت خود را بدون سرپرستی و نظارت بزرگسالان، به مشاغل رده پایین می‌گذرانند،' کودکان خیابانی' خوانده می‌شوند.
ولی مسئولان کمیسیون حقوق بشر و آشیانه می‌گویند که کودکانی که بدون خانه و به صورت خیابان‌خواب در افغانستان زندگی می‌کنند، اندک هستند و ساختار اجتماعی و قبیله‌ای افغانستان نیز باعث شده که مردم به نحوی سرپرستی‌ کودکان خیابانی را به عهده بگیرند.
خانم ثریا صبحرنگ می‌گوید که این حمایت‌ها به معنی تامین زندگی ایده‌آل برای کودکان خیابانی افغانستان نیست.
او می‌گوید: "کودکان خیابانی افغانستان تلاش می‌کنند تا خود و خانواده‌شان زنده بمانند. اسپند دود می‌کنند، دست‌فروشی می‌کنند، دست به گدایی می‌زنند و در کل همیشه تحقیر می‌شوند."

کودکان خیابانی؛ همیشه در خطر

به گفته خانم صبحرنگ این کودکان "از نیروهای پلیس نیز همیشه دلهره دارند که آنان را آزار ندهند. افراد سودجو آنها را به مواد مخدر معتاد می‌کنند و حتی در انتقال این نوع مواد از کودکان خیابانی استفاده می‌کنند. آنها به خارج و داخل کشور قاچاق می‌شوند و بدتر از همه مورد سوء استفاده جنسی قرار می‌گیرند."
هنوز مشخص نیست که چه عواملی باعث کشیده شدن کودکان افغان به خیابان‌ها شده است. فقر، جنگ، مهاجرت، عدم آگاهی از حقوق کودکان، زاد و ولد بی رویه، معتاد بودن پدر و مادر و بیماری والدین به گفته آقای یوسف به عنوان عوامل افزایش کودکان خیابانی شناخته می‌شوند.
او می‌گوید که بیشتر کودکان خیابانی افغانستان به پلاستیک فروشی، جمع‌آوری زباله‌ها، انتقال اموال مشتریان در داخل شهرها، شاگردی مغازه‌، شاگردی راننده‌، دود کردن اسپند، شاگردی ترمیمگاه‌ها و حتی بعضی کارهای شاق مانند آجرپزی مشغولند.

ویس توانست مقام اول را در میان شرکت‌کنندگانی از ۲۲ کشور جهان با این نقاشی بگیرد

با تمام اینها، کودکان خیابانی تنها دست‌فروشان دوره‌گرد نیستند و شماری از آنها توانسته‌اند که علاوه بر کار در خیابان‌های کابل، در عرصه جهانی نیز حضور یابند. اخیرا ویس یکی از این کودکان خیابانی کابل توانسته است در یک مسابقه نقاشی سازمان بهداشت جهانی درباره بهداشت غذایی مقام اول را بگیرد.
او می‌گوید که در شهر کابل دستفروشی می‌کند و در یک مسابقه نقاشی زیر نام " تامین بهداشت غذایی؛ از مزرعه تا بشقاب" شرکت کرده بود و توانست مقام اول را در میان شرکت‌کنندگانی از ۲۲ کشور جهان به دست آورد.
ویس دوست دارد روزگاری خبرنگار شود و خودش می‌گوید تصویری که او کشیده بود از یک آشپزخانه بود و می‌خواست نشان دهد که چطور می‌توان بهداشت غذا را در محیط آشپزخانه تامین کرد.
با تمام مشکلاتی که کودکان خیابانی افغانستان دارند، آنها اراده دارند درس بخوانند و بتوانند خانواده‌هایشان را از فقر نجات دهند، به اعضای خانواده‌هایشان کمک کنند تا آنان نیز درس بخوانند و در نهایت به مردم خود کمک کنند.

احمد شفایی بی‌بی‌سی

• 12 آوریل 2015 - 23 فروردین 1394