دانشمند عربی که ۱۰۰۰ سال پیش دوربین را اختراع کرد

چهارشنبه 30 ربیع الاول 1436هـ - 21 ژانویه 2015م

 

ساخت نخستین «قمره» (کامرا) با ایجاد اتاقی تاریک که نور از سوراخی وارد آن می‌شود

دبی-العربیه.نت فارسی

بسیار کم هستند کسانی که بدانند کلمه «کامرا» (دوربین) که میلیون‌ها نفر هر روز در جهان آن را تکرار می‌کنند، از کمله «القمره» (اتاقک) عربی، مشتق شده است. یک دانشمند عرب که ۱۰ قرن پیش‌زاده شده بود، مبتکر این کلمه بود. او در اتاقی تاریک سوراخی ایجاد کرد تا از نور وارد شده از سوراخ، به منظور انجام پژوهش‌هایی درباره نور و چشم، استفاده کند. «یونسکو» در افتتاحیه «سال بین المللی نور و تکنولوژی‌های بصری» که از روز دوشنبه ۱۹ ژانویه، فعالیت‌های خود را در پاریس پایتخت فرانسه آغاز کرد، این دانشمند را به خاطر آورد و از او تمجید کرد.
ابن هثیم عکسش بر روی واحد پول ملی عراق چاپ شده است و نامش بر سیاره کوچکی نهاده شده که آن را استفانو سپوزیتی ستاره‌شناس سوئیسی ۱۶ سال پیش کشف کرد. دانشمندان برای تمجید از ابن هیثم، نام سیاره کوچک را ۵۹۲۳۹ Alhazen نهادند.
او الحسن ابو علی بن الحسن بن الهیثم‌زاده بصره در سال ۳۵۴ هجری قمری مصادف با ۹۶۵ میلادی است. او در علوم بَصَری بسیار زبردست بود و راه را برای برای اختراع «کامرا» با استفاده از «قمره» در «اتاقی سیاه» همواره کرد.
نوشته‌اند که ابن هیثم از وقت تلف کردن دوری می‌کرد و بسیار پر مطالعه و پرسشگر بود. به دلیل خط زیبایش، کار را زود در نگاشتن کتاب‌های دیگران آغاز کرد. در جوانیش، در دنیا زهد پیشه کرد. او راه دانشمندان را برگزید. برای کسب عمل به بغداد، سوریه و مصر رفت. پزشکی را در پایتخت عراق فراگرفت. با موفقیتی کم نظیر، امتحانی که برای صدور مجوز مشغولیت به پزشکی برگزار می‌شد را پشت سر گذاشت و سپس به عنوان چشم پزشک، به این حرفه مشغول شد.

بانک مرکزی عراق، تصویری خیالی از ابن هیثم را جایگزین عکس صدام حسین در پول ملی خود کرد

از او خواستند نیل را قابل استفاده برای آبیاری کند

از جمله کسانی که به دنبالش رفتند، قائم به امر الله خلیفه وقت فاطمی بود، هنگامی که فهمید او توانایی دارد آب رود نیل را به گونه‌ای تنظیم کند که همه سال بتوان از آن برای آبیاری کشاورزی استفاده کرد. از همین رو او را به کاخش خواند و هر آنچه برای اجرای پروژه خواست، در اختیارش قرار داد. ابن هیثم مدتی را برای کار بر روی پروژه آنجا بود؛ جایی که به طور تصادفی، مصر سد جهانی‌اش را در زمان جمال عبد الناصر همانجا بنا کرد. ابن هیثم آن زمان دریافت با امکانات زمانش، انجام پروژه محال است؛ پس از حاکم پوزش خواست و پولی هم دریافت نکرد. سپس زندگی‌اش را به تالیف و آزمایش‌های علمی بر روی نور و تاثیرات آن گذراند.
ابن هیثم چند زبان می‌دانست. او وقتش را بر روی آموزش، تالیف و آزمایش هزینه کرد. از کودکی تا زمان مرگش در قاهره در سال ۱۰۴۰، وقتش همینگونه گذشت. طی ۷۵ سالی که زنده بود، ۲۳۷ کتاب خطی در علوم مختلف از خود بر جای گذاشت. از جمله نظریات او نظریه‌ای است که آن را «تضارب آرا» نامیده و آن را تنها راه رسیدن به حقیقت دانسته است؛ چرا که حقیقت اهل مبارزه است و به همگان می‌رسد پس از مدتی آن را می‌شناسند.
ابن هیثم در علوم بصری و ریاضیات، ۳۷ کتاب تالیف کرد. کتاب مشهور «المناظر» از جمله آن‌ها است. ابن هیثم به عنوان پایه گذارد «علم نور» شناخته می‌شود. او علاوه بر مطالعه بر روی نور و علاقه به چشم پزشکی، آزمایش‌هایی بر انعکاس نور، طول و عرض آن و چگونگی تبدیل شدنش به طیف انجام داد. او سرعت نور را نیز بررسی کرد. او از انیشتین در رسیدن به این نتیجه که نور سرعتی مشخص دارد و اینکه نور می‌شکند و خم می‌شود، پیشی گرفت. از این رو راه را برای اختراع انواع دوربین‌ها هموار کرد تا جایی که دایره المعارف علمی «سارتون» نوشت که ابن هیثم، نخستین مخترع دوربین بود.

ابن هیثم نخستین کسی بود که چشم را تشریح و وظیفه اجزای آن را مشخص کرد

افزایش شیر گاو‌ها

مشهور‌ترین اکتشاف‌های ابن هیثم، تصحیح علوم بصری و مفاهم علمی رایج در آن زمان بود. او توانست اثبات کند این نور است که از اجسام به چشم منعکس می‌شود و می‌توان در اثر آن اجسام را دید و نه بر عکس زیرا در صورت صحت بودن نظریه رایج در آن زمان که نور از چشم به اشیا ساطع می‌شود «در تاریکی می‌شد دید» و «هنگام نگاه کردن به خورشید، اذیت نمی‌شدیم
ابن هثیم از راه تجربه به این حقایق رسید و راه را برای اختراع دوربین هموار کرد. همچنین او نخستین کسی بود که چشم را به طور کامل تشریح کرد و اقدام به بررسی بخش‌های آن کرد.
ابن هیثم در هندسه، فلسفه، نجوم، فیزیک، روان‌شناسی و موسیقی زبر دست بود. نوت‌های زیادی برای «ارواح حیوانات» و «سرعت حرکت ش‌تر» نوشت و اینکه چگونه با موسیقی می‌توان آن را زیاد کرد یا کاهش داد. او همچنین مثال‌هایی برای چگونگی تاثیر موسیقی بر رفتار حیوانات ارائه داد. بدین منظور آزمایش‌هایی بر روی پرندگان، اسب‌ها و خزندگان انجام داد. کسانی هستند آنچه را که هزاران سال بعد نوشته شد را خواندند و از موسیقی موزارت در تربیت حیوانات استفاده کردند. با موسیقی کاری کرد که گاو‌ها، شیر بیشتری بدهند.
اما درباره جشن یونسکو به مناسبت سال بین المللی نور و علوم بصری، مشاهیری در رشته‌های مختلف در این مراسم شرکت می‌کنند. همچنین سازمان‌هایی بین المللی نیز حضور دارند از جمله سازمان «هزار و یک اختراع» که ویژه علوم و میراث فرهنگی است. «ارینا پوکوفا» مدیر کل یونسکو پیش‌تر گفته بود: «ابن هیثم دانشمندی پیشرو بود که زندگی و دستاورد‌هایش هیچ‌گاه همچون امروز از اهمیت برخوردار نبود.»

•  
•  پوسترهای یونسکو برای تمجید از ابن هیثم